© Jean-Pierre Jans. Susan Neiman: ‘Het leven wordt beter als je ouder wordt, met oog voor feiten en voor idealen.’

Filosofe Susan Neiman ontving deze week de Spinozalens, een tweejaarlijkse prijs voor een ‘internationaal vermaard denker over ethiek en samenleving’. Waarom moet u haar werk kennen?

1. Ze begrijpt de pijn van links

Stel, u bent links. U bent dus op zoek naar een verhaal. Types als Hans Spekman sturen u de straat op, maar wat gaat u de mensen vertellen? U spit de indrukwekkende stapel met commissierapporten door waarmee de partij van Spekman aan zelfonderzoek doet. Of liever: zelfkastijding. U stelt vast dat de club óók op zoek is naar een verhaal.

Susan Neiman begrijpt u. ‘Links is niet alleen gestopt met het zoeken naar signalen van de vooruitgang, de meeste energie wordt gespendeerd aan de horizon afturen op zoek naar tekens van falen’, schreef de filosofe in haar boek ‘Morele Helderheid’ uit 2008. Die zit.

Er waren momenten dat u het had gevonden. Bijna. Obama gaf u - heel even - een yes we can-gevoel. Ach, Obama. De Arabische lente, ook zoiets. Dichter bij huis bloeien ook geen duizend bloemen. De trein van de Europese broederschap raast verder, maar de mensen willen er niet in zitten. Hoe monter men in Brussel zichzelf ook overbodiger probeert te maken, het populisme ebt niet weg. “Ietwat ouwelijk en afgetobt”, noemde paus Franciscus Europa deze week. Ook hij mist het verhaal.

Neimans analyse: het uiteenvallen van de Sovjet-Unie bezorgde links een trauma. Uit schaamte voor Stalins goelags belandde het socialisme op de schroothoop van de geschiedenis. Die goelags ondermijnen de legitimiteit van de socialistische idealen evenmin als de inquisitie de christelijke idealen, schrijft Neiman. ‘Maar nadat de balans was opgemaakt, stonden aan het eind van de eeuw niet zozeer bepaalde principes in diskrediet als wel het hele idee van principieel handelen.’

Wat overblijft: cynisme. ‘Wie geen socialist is op zijn twintigste, heeft geen hart; wie het nog is op zijn veertigste, heeft geen verstand’. Dat soort clichés. Neiman - zelf bijna zestig - heeft er een bloedhekel aan.

Daar staat u, op straat. Er waait een akelig rechtse wind. De wereld ziet scheel van de ongelijkheid. Piketty! Gretig stort u zich op de nieuwe Marx uit Parijs. U verwelkomt hem in het Amsterdamse Paradiso als een Messias.

Susan Neiman snapt die behoefte. Ze doorliep met verve alle stadia van hoop en wanhoop die u ook heeft doorlopen. Ze leefde als tiener in een commune. Ze was erbij toen Obama campagne voerde, folderend in de achterstandswijken van Indiana. Natuurlijk is ze door zijn presidentschap ontgoocheld, zegt ze nu. Haar nieuwste helden: Piketty. En de paus.

Lees verder op trouw.nl